Caraïbische poëzie

Op 22 oktober 2022 organiseert Zutphen Literair in de Lutherse kerk een poëziecollege, verzorgd door Michiel van Kempen (1957), bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische letteren aan de UvA. In de aanloop naar deze avond plaatst Zutphen Literair in Contact Zutphen-Warnsveld d.d. 12 oktober 2022 onderstaande tekst.

Schatkamer: Album van de Caraïbische poëzie

Album van de Caraïbische poëzie is het laatste wapenfeit van Michiel van Kempen, die zaterdagavond 22 oktober in de Lutherse Kerk Zutphen Literairs eerste poëziecollege geeft. Samen met collega-hoogleraar Bert Paasman en Noraly Beyer heeft hij een selectie gemaakt uit vier eeuwen poëzie uit en over de Caraïben. Uit en over, want ze proberen een trans-Atlantische relatie te vangen.
Een schatkamer, zowel wat de gedichten betreft als de schitterende en interessante illustraties.
De samenstellers hebben voor de breedte en de toegankelijkheid gekozen.
Daarom ook oude matrozenliedjes, kinderliedjes, reclameteksten, en om te laten zien dat deze poëzie nog springlevend is, spoken word van Gershwin Bonivacia en rap van Typhoon. Overigens naast een lied van Max Woiski dat inhoudelijk bij de rap aansluit.
Want om orde te scheppen in vier eeuwen poëzie hebben de samenstellers het geheel thematisch in 12 hoofdstukken verdeeld. Dat van Woiski en Typhoon valt onder hoofdstuk ‘Liefde en seksualiteit’.

Elk hoofdstuk wordt kort ingeleid, waarbij de lezer historische, geografische en andere achtergrondinformatie krijgt.
Aangrijpend uiteraard zijn de hoofdstukken over slavernij, respectievelijk over identiteit, maar ook in de overige hoofdstukken is de ontwrichtende invloed van de slavernij en andere vormen van koloniale onderdrukking voelbaar, zelfs in de speelse erotische gedichten van Edgar Cairo.
Al bladerend zoek je natuurlijk eerst de bekende grootheden op. Jammer dat Astrid Roemer geen toestemming gaf twee van haar gedichten op te nemen, maar verder staan ze er allemaal in.
Thea Doelwijt, Trefossa, Michaël Slory, Shrinivási, Edgar Cairo, Doris Vrede, geweldige poëzie inderdaad. Er staat echter ook zoveel moois en aangrijpends in, dat je ophoudt met bladeren en gewoon maar gaat lezen.

Van Kempen en Paasman hebben mede geput uit het werk van auteurs die wij niet als dichter kennen, zoals Bea Vianen, Anton de Kom, Frank Martinus Arion, Tip Marugg, Gloria Wekker, Cola Debrot, Albert Helman, Hein Roethof, Eddy Bruma en Boeli van Leeuwen. Anderzijds naast dichters die we niet direct met de Caraïben associëren als Hans Faverey, Alfred Schaffer, Scott Rollins of Betje Wolff & Aagje Deken. Van de laatsten overigens een ronkend gedicht over een Britse admiraal die in 1781 S. Eustatius had veroverd.
Je blijft je verrassen.

De rijkdom van Album van de Caraïbische poëzie blijkt ook uit de meertaligheid. Want naast – veel – Nederlandstalige poëzie zien we ook gedichten uit de andere talen die in de Caraïben worden gesproken: Papiaments , Spaans, Sranantongo, Sarnámi, Surinaams-Javaans, de talen van Surinaamse inheemsen, maar ook Engels en Frans. Altijd zijn deze gedichten door een vertaling gevolgd, wat soms niet gemakkelijk lijkt, en vaak ook in een gloednieuwe vertaling.
Prachtig is het trotse ‘Parbobier-liedje’, een reclametekst van Marius Big Jones. De samenstellers geven niet aan wanneer het is geschreven, maar waarschijnlijk in 1955, toen de brouwerij werd geopend door Bernard van Lippe.

Na di Sranan mek’ en biri
Ala tra biri tqn tiri.
Parbo biri, Sranan biri,
Parbo biri, dat na’  biri.

Door Michiel van Kempen uit het Sranantongo vertaald als:

Nu Suriname zijn eigen bier maakt
Zwijgen d’andere bieren in elke taal.
Parbobier, Surinaams bier.
Parbobier, dat is bier.

Ten slotte, de samenstellers zijn democratisch te werk gegaan. Zij vroegen tien poëzieliefhebbers naar hun meest geliefde gedicht en peilden via sociale media welk gedicht beslist in hun bloemlezing thuishoort. Dat werden er vierhonderd. Een ruime selectie daaruit is afgedrukt in het album, de overgebleven gedichten zijn in het register opgenomen en te lezen via de site Caraïbisch Uitzicht.
Sommige gedichten kunnen we ook horen. Via de site van de uitgeverij of een QR-code voorin het boek. Uitvoerenden zijn Felix Burleson, Magda Lacroes-Felesita en Rabin Baldewsingh.
Vaak kunnen we ook meezingen.