Andere tijden Zutphen: kermis in 1856

Op het moment dat de oude binnenstad van Zutphen weer leeft van de kermis, publiceert Zutphen Literair in Contact Zutphen-Warnsveld d.d. 31 augustus 2022 onderstaande tekst.

Kermis in 1856

Uit een gedicht van de dichter-drogist Herman Revelman, gevestigd op de Groenmarkt te Zutphen, waarin hij verhaalt ‘hoe Jan van Wichmond en zin vrouw op de Zutphense karmis kwammen en hoe Nel zin vrouw ut jaloerse niedigheid op den kop van een leeuw in de dreimulle ging zitten.’

Jan van Wichmond wou en zou
voor zijn genoegen en dat zijner vrouw
naar de Zutphense kermis gaan,
en zij kwamen er aan,
na een uurtje karrehotsen
en botsen.
Toen zij de Spittaalpoort inkarden,
bijna tussen al de voertuigen verwarden,
hoorden zij reeds van alle kanten,
luidruchtig vermaak van kermisklanten,
dansend, hossend, vrolijk herriënd publiek,
op de maat van allerhande sort van muziek.
‘Jongens Nel wat een pret,
noew gauw ons peerd op stal gezet.’
Reeds feestgeïnfecteerd , door hop! hop ! hop!
wandelden zij vroolijk de kermis op.
Op de markten overal,
ook op de Boompjeswal,
waren massa’s mensen, joelend, schuivend,
kennissen van uit de verte lachend bewuivend.
Voor grote tenten met bezienswaardigheden,
en kleine tenten met kleinigheden,
stonden heren met gekrulde knevels, vettige lokken,
een hoge hoed op, luid schreeuwend te jokken,
ze waren luidruchtig aan ’t wijzen
en prijzen.
[…]
‘Kom binnen, juffrouw, mijnheer,
de somnabule, een dubbeltje deez keer,
kom binnen in ’t volste vertrouwen,
zij zal U de toekomst ontvouwen,
alles kan zij U zeggen,
treedt binnen, ze zal dadelijk de kaarten gaan leggen.’
‘Nel dat wi’k beuren.’
‘Jan ligt néet zoo te zeuren.’
‘Komt binnen
’t gaat beginnen.’
‘Wie kommen nêet, zal ik oew wat vertellen,
ik kan oew ook wel wat veurspellen,
dat bint zeker oew kinder dêe doar stoan?
Joa? Wat loat ie dêe in lompen goan?
Zeg moar, dat ik ’t heb gezegd,
van dêe stumpers kump zoo niks terecht,
oew Sanibule zal ook un pareltjen wêzen
loat ze eur huusholden beter dóon, in plaats van de kaarten te lèzen.
Jan wiê goat.’
‘Nel wat maak ie oew kwoad.’
‘Jan’” ‘Joa Nel.’
‘Zee’j dat wel?
foei ’t is meer dan schande, bah ! kiek
zoo moar op stroate , tussen al ’t publiek
danst un karmeswief,
korte rose rokken
hef z’ angetrokken.
Wat ligt doar op de stenen?
Ze danst er deur, in ’t ronde op eur tenen
doar ligt eier, a’k mien nêet vergisse,’
‘Joa! Nel ’t bint Hondereier wisse,
ze hef un dolik veur ’t groezelig gezichte,
ze schaamt zich , ’t is eur nog te lichte.’
‘Zal ik oew ens wat zeggen Jan,
dansen hold ik vuile van,
moar ik vroag oew, zolt ’t oew behagen
dat ik mien kleedjen zoo zol dragen?’
‘Nee Nel, doar bie’j te deeglik veur.’
‘Wie goat gauw deur,
da’s bèter heur.’
Wat is dat?
dat hèk nog nooit an ’t end gehad,
‘Het afgehakte mensenhoofd,
gaat binnen, als U ’t niet gelooft,
het hoofd dat spreekt en leeft
en adem heeft.
Treedt binnen Dames, Heren
U kunt nog profiteren.’
‘Dat goan wie zièn, kom Nel.’
‘Ik dank oew wel
ik hold doar niet van
ik vind ’t griezelig Jan.’
‘Woarumme?’
‘Doarumme!’
‘Jan ie doat kwoad
aij binnen goat,
van af de Franse tied
is e de rompe van zin heufd al kwiet.’
Een bemoeiziek stadse heer
mengde zich in ’t gesprek ‘op mijn eer,
jelui mensen van buiten gevoelen te teer,
weet jelui nu nog niet
dat al wat je daar ziet,
niets griezeligs biedt,
spiegeleffect is de zaak,
die man is een volmaakte snaak,
’t is optisch vermaak,
het hoofd,
is niet van zijne romp beroofd,
het is juist de aardigheid,
dat men voor een duppie, zoo om de tuin wordt geleid.’
‘Zoo dunkt oew dat, stadse prul,
ie heurt zeker bie ’t spul,
leg ie ons nèet in de luren,
met oew effecten op de speègelkuren.’
‘Maar men lieve mensen, ik hoor niet bij ’t spel.’
‘Wat zeg ie? dat doo’j wel,
fluit ie un ander oew deuntjen veur,
joa I krieg moar geen kleur
wie’j goat,
ziè daij un ander de duppies uit de beurse sloat.’
Drommen van mensen lopen,
kopen,
dan bij die kraam van ’t ene wat,
bij een andere dat,
drentelend komt ons Wichmondse paar,
door de woelige schaar,
op de Boompjeswal,
daar hoorden ze draaimolens drie in getal.
‘Wil ie dan niks Nel?’
‘Joa wel.’
’Wat dan?’
‘’k wil in de dreimulle Jan!’
‘Goed! dan goan wie in un schuutjen, op een banke.’
‘Dat doót kinder, ik danke
op un peerd
da’s mien ook niks weerd.’
‘Nel ! wat wie’j dan?’
‘Ikke Jan?
ik wil boven op
een leeuw zin kop.’
Ze draaide, duizelig viel ze met een schreeuw,
van den kop van den leeuw.

Anderhalf uur naderhand,
reden twee mensen van de stad naar het land,
‘Jan, heur ie mien wel?’
‘Zeker wel Nel.’
‘Heur is Jan, ik deed verkeerd.’
‘Joa vruiken ie hebt oew lelik bezeerd.’
‘Dat beteekent niks Jan, as ik oew zin had gedoan,
en mee noar dat ravenhoar wief was gegoan,
da’k uut jaloersheid liet stoan,
dan hadden wie de karmispret,
goed ingezet.
Bie’j kwoad Jan?’
‘Geen denken an.’
‘Ie bint bèter dan ik, beste man,
ik heb oew de pret bedorven, ’t zal neêt weergebeuren, dus,
wie ’t mien vergeven? geef mien un kus.’
‘Nelle met alle plezier
neêt ééne, moar vier.’